Wypoczynek i Wakacje na Mazurach

Warmia – Informacje i Historia

Niecała ziemia podbita przez Krzyżaków stała się integralną częścią ich państwa. Stosunkowo dużą niezależność zachowało dominium warmińskie. Warmia, jedna z czterech — obok sambijskiej, pamezańskiej i chełmińskiej — diecezji pruskich, została powołana do życia przez legata papieskiego Wilhelma z Modeny 4lipca 1243 roku. Z całego obszaru diecezji wydzielono 1/3 ziemi, którą przeznaczono na uposażenie biskupa i utworzonej przezeń kapituły. Granice tego obszaru wyznaczają założone w średniowieczu warmińskie miasta: Braniewo, Frombrk, Pieniężno, Orneta, Lidzbark Warmiński, Dobre Miasto, Olsztyn, Barczewo (Wartemburg), Jeziorany, Reszel, Biskupiec i Bisztynek. Na tym niewielkim, bo liczącym 4249 km2 obszarze, biskup i kapituła posiadali w stosunku do mieszkańców zarówno pełnię władzy duchownej, jak i świeckiej. Warmia miała nawet własne siły zbrojne, niezależne od krzyżackich, choć aż do końca wojny trzynastoletniej regularnie walczące po stronie Krzyżaków przeciwko wojskom polskim. Suwerenność biskupa warmińskiego podkreślał ponadto tytuł książęcy, który przysługiwał głowie Kościoła warmińskiego. Pomimo tej formalnej niezawisłości dominium warmińskie powiązane było z zakonem politycznie i gospodarczo.

Dopiero na mocy drugiego pokoju toruńskiego, zawartego w 1466 roku, Warmia wyzwoliła się spod kurateli krzyżackiej, stając się częścią Rzeczpospolitej, z zachowaniem swych dotychczasowych swobód.

Partnerem politycznym biskupa warmińskiego w jego rządach na Warmii była wspomniana wyżej kapituła warmińska. Erygowana w 1260 roku przez pierwszego biskupa Warmii – Anzelma, swą siedzibę miała w mieście Frombork, z jego wspaniałą katedrą i kanoniami. Kapituła warmińska podzieliła się władzą z biskupem, sprawując rządy na 1/3 obszaru dominium. Pod jej panowaniem znajdowały się trzy komornictwa Warmii – fromborskie, pieniężnieńskie (melzackie) i olsztyńskie. Na swoim terenie kapituła zakładała wsie, lokowała osadników, prowadziła własną politykę, sprzęgniętą jednak z ogólną polityką biskupa.

Bogate uposażenie biskupa Warmii, jego prestiż i formalna niezależność sprawiły, że warmiński tron biskupi był jedną z najwyższych godności kościelnych w Rzeczpospolitej. Biskup warmiński zajmował wysokie, szóste miejsce w senacie polskim. Dlatego do grona władców tego niewielkiego kraiku należeli najwybitniejsi przedstawiciele swych epok, m.in.: Jan Dantyszek, Stanisław Hozjusz, Andrzej Batory, Marcin Kromer, Jan Olbracht Waza, Andrzej Chryzostom Załuski i wreszcie „książę poetów” Ignacy Krasicki. Jeden z biskupów warmińskich, który co prawda na Warmię dojechać nie zdołał, został wybrany na papieża. Był to Eneasz Sylwiusz Piccolomini (1405-1464), władający Stolicą Piotrową jako Pius II. Znakomitych postaci nie brakowało także i w kapitule warmińskiej.

Najwybitniejszym z kanoników był oczywiście Mikołaj Kopernik, który niemal całe swoje życie związał z Warmią – tu pracował naukowo, tutaj zmarł i został pochowany we fromborskiej katedrze. Oprócz Kopernika do grona sławnych kanoników należał także Tomasz Treter – filolog, historyk, rytownik i poeta, autor Rewii cnót Stanisława Hozjusza, czy Joachim Pastorius – autor podręcznika historii Polski. Na wysokim poziomie stało warmińskie szkolnictwo – w Braniewie funkcjonowało z powodzeniem powołane przez Hozjusza Liceum Hosianum, a także alumnat papieski.

Po podboju krzyżackim Warmia skolonizowana została przez Niemców, jednak od XVI stulecia na jej południową część napływać zaczęła intensywnie ludność polska z Mazowsza. Do tej polskiej kolonizacji przyczynił się także i Mikołaj Kopernik, który, jako administrator dóbr kapituły, intensywnie zasiedlał dominium ludnością polskojęzyczną.

Polskie rządy na Warmii, mimo nękających ją w tym czasie wojen, były okresem gospodarczej i kulturalnej świetności regionu, czego dowodem mogą być liczne istniejące do dzisiaj zabytki, ze Świętą Lipką na czele. Panowanie to jednak skończyło się wraz z pierwszym zaborem w 1772 roku. Ostatni polski biskup warmiński – Ignacy Krasicki – w 1795 roku został mianowany biskupem gnieźnieńskim. Na jego miejsce został powołany człowiek o zupełni innej orientacji politycznej i sympatiach, związany z dworem pruskim Karol von Hohenzollern.

Pomimo że w wyniku zaborów katolicka Warmia stała się częścią ewangelickiego Królestwa Prus, to jednak jej mieszkańcy nie zatracili swojej tożsamości. Wielką zasługę ma w tym Kościół katolicki i szczególne przywiązanie Warmiaków, tak polskich w południowej części Warmii, jak i niemieckich na północy, do swej religii. Warmia pozostała katolicka, a podział ten- na katolicką Warmię i ewangelickie Mazury- utrzymywał się w Prusach Wschodnich aż do 1945 roku.