Wypoczynek i Wakacje na Mazurach

Olsztyn – Barwna historia miasta

Miasto zostało założone w 1353 roku na prawie chełmińskim przez kapitułę warmińską; zasadźcą był Jan z Łajs. Olsztyn był wówczas centrum komornictwa — jednym z trzech komornictw Warmii (obok pieniężnieńskiego i fromborskiego) zarządzanym przez kapitułę warmińską. Niemiecka nazwa miasta — Allenstein — jest prusko- niemieckim zlepkiem językowym: pochodzi od staropruskiej nazwy Łyny-”Allne”, ,,Alna”, i od niemieckiego »Stein” – kamień, twierdza. Tłumaczyć zatem nazwę Olsztyn należałoby jako „gród nad Łyną”. Spolszczona nazwa Olsztyn pojawiła się już w XV wieku w Rocznikach Jana Długosza.

Olsztyn był na przestrzeni dziejów wielokrotnie zdobywany i plądrowany przez rozliczne wojska. Po bitwie pod Grunwaldem miasto samo otworzyło swoje bramy wojskom Władysława Jagiełły, a w czasie tzw. wojny głodowej (1414) poddało się po krótkim oblężeniu. W roku 1440 Olsztyn, podobnie jak i wiele innych miast Warmii, wstąpił do Związku Pruskiego. W okresie wojny trzynastoletniej miasto było okupowane (1455-1461) przez Krzyżaków, a w trzy lata po jej zakończeniu biskup warmiński Paweł Legendorf, popierający dotychczas Krzyżaków, wypowiedział im wojnę i stanął po stronie króla polskiego. Skutkiem tego po drugim pokoju toruńskim (1466) cała Warmia z Olsztynem włącznie znalazła się w granicach Rzeczpospolitej. W latach 1516-1521 w Olsztynie przebywał kanonik warmiński, wybitny astronom Mikołaj Kopernik. Był on administratorem dóbr kapituły warmińskiej. To dzięki jego staraniom Olsztyn został tak świetnie przygotowany do obrony przed Krzyżakami podczas ostatniej wojny polsko- krzyżackiej (1519-1521), że wielki mistrz Albrecht Hohenzollern odstąpił od zdobywania miasta.

O ile XVI stulecie to dynamiczny rozwój miasta, o tyle w wiekach XVII i XVIII Olsztyn był głównie plądrowany, palony i wielokrotnie odbudowywany: w latach 1626 i 1657 miasto zniszczyli Szwedzi, było ono także wielokrotnie zajmowane i grabione podczas wojny północnej. Z kolei w trakcie najstraszniejszej w XVIII wieku epidemii dżumy (1709-1711) w Olsztynie zmarło około 2 tysięcy osób (na łączną liczbę 3 tysięcy mieszkańców); po tym wydarzeniu Olsztyn nie odzyskał już dawnej świetności. Po pierwszym rozbiorze Polski Olsztyn wraz z całą Warmią znalazł się w granicach Prus. Jego ludność wynosiła wówczas zaledwie 1770 osób; dziesięć lat później – już 2 tysiące osób. Początek XIX wieku – czas wojen napoleońskich – także nie oszczędził Olsztyna: przez cały rok 1807 miasto było okupowane przez wojska francuskie (przez jeden dzień zagościł wtedy w Olsztynie Napoleon Bonaparte). Druga połowa XIX i początek XX wieku to okres intensywnego rozwoju Olsztyna. Jednym z ważniejszych czynników, który przyczynił się do rozkwitu miasta, była decyzja o ulokowaniu tu węzła kolejowego, sądu ziemskiego – „Landgericht”(1879) i siedziby regencji (1905). Ponadto znajdował się tu garnizon wojskowy liczący 5 tysięcy osób; był to drugi pod względem wielkości (po Królewcu) garnizon w Prusach Wschodnich. Pod wpływem wymienionych czynników ludność miasta wzrosła z 6 tysięcy w 1870 roku do 40 tysięcy w 1920. Niemała w tym zasługa Oskara Beliana, który od roku 1877 był burmistrzem Olsztyna, a w latach 1903-1908 nadburmistrzem. Za jego rządów kontynuowano rozbudowę węzła kolejowego, w Kortowie umieszczono zakład dla psychicznie chorych, zbudowano ujęcia wody, kanalizację. To dzięki temu prężnemu urzędnikowi na ulice Olsztyna raz pierwszy wyjechały tramwaje, a miasto otrzymało prąd elektryczny.

Partnerzy: polecamy noclegi świętokrzyskie w hotelu Europa.

W dwudziestoleciu międzywojennym Olsztyn z niewielkiego, prowincjonalnego miasteczka, jakim był w pierwszej połowie XIX wieku, urósł do jednego z najładniejszych i największych miast w Prusach Wschodnich. Znajdowały się tu liczne hotele, gospody, winiarnie. Na początku lat 20. XX wieku ludność Olsztyna szacowano na około 40 tysięcy osób. Do wzrostu zamożności mieszkańców przyczynił się niewątpliwie fakt, że miasto nie ucierpiało wcale podczas pierwszej wojny światowej. Zajęte w sierpniu 1914 roku przez Rosjan nie było plądrowane, a Rosjanie postawili nawet warty przed sklepami, aby przeciwdziałać grabieżom.

Pomimo intensywnej germanizacji w drugiej połowie XIX i pierwszej XX wieku Olsztyn był centrum ruchu polskiego w Prusach Wschodnich. Od 1886 roku ukazywała się tutaj „Gazeta Olsztyńska” — czołowe pismo polskie w Prusach Wschodnich; w latach międzywojennych działały w mieście liczne polskie organizacje: Zarząd IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech, Bank Ludowy, Towarzystwo Szkolne i inne. Mimo intensywnego ruchu polskiego o przynależności Olsztyna i całych Prus Wschodnich do Niemiec zadecydował plebiscyt. Odbył się on 11 lipca 1920 roku w atmosferze strachu i terroru ze strony działaczy niemieckich. Nic zatem dziwnego, że zakończył się całkowitą klęską organizacji polskich. Pomimo wzrastającego ucisku ze strony nacjonalistów, a potem nazistów, ruch polski w Olsztynie nie zamarł, chociaż coraz więcej mieszkańców miasta posługiwała się wyłącznie językiem niemieckim. Nadal jednak, aż do 1939 roku, ukazywała się propolska „Gazeta Olsztyńska”. Wybuch drugiej wojny światowej ostatecznie zakończył działalność ruchu polskiego w Olsztynie i na całej Warmii. Większość najaktywniejszych działaczy znalazło się w obozach koncentracyjnych. Wielu nie przeżyło wojny.

Pod koniec drugiej wojny światowej Olsztyn został w 50% zniszczony. Przyczyną owych zniszczeń nie były jednak działania wojenne, lecz spalenie miasta przez żołnierzy Armii Czerwonej, którzy zajęli Olsztyn 22 stycznia 1945 roku. 23 maja tegoż roku wojskowe władze radzieckie przekazały władzę w Olsztynie w ręce polskiej administracji. Utworzono tu wówczas Urząd Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski. Od 1946 roku Olsztyn jest stolicą województwa.

Mazury domki nad jeziorem do wynajęcia

+48 91 443 66 60

andrzejowka@borowe.pl